راهکار دولت براي فعاليت مجدد شرکت دولتی مسافربري شهری ملي بس

دولتها و به خصوص حکومت های مسئول همیشه در صدد ارایه خدمات و تسهیلات به مردم خود می باشند که در عرصه های مخلتف مردم بدون استثنا از اینچنین خدمات مستفید شده و بهره میبرند. برنامه و راهکار های  حکومتها همیشه معطوف و متمرکز به ارائه خدمات عامه بوده و کوشش شده که از عرضه چنین خدمات اکثریت مردم بهره مند شوند .
ترانسپورت شهری که یکی از معضلات بزرگ در کلان شهرها را تشکیل می دهد، همیشه درمحراق توجه و برنامه های حکومت ها قرار داشته و کوشش شده تا با ارایه خدمات ترانسپورتی ارزان و مطمین به این مشکل فایق آیند. در اکثر کشور های جهان عرضه خدمات ترانسپورت شهری توسط نهادهای دولتی صورت می گیرد زیرا ترانسپورت شهری تا اینکه یک بخش عوایدی باشد اکثراً خدمات آن توام با سبسایدی دولتها ارائه می گردد و با در نظرداشت قیمت ارزان نمیتواند برعلاوه جبران مصارف عواید نیز واریز خزانه دولت نماید . در افغانستان نیز برای حل مشکل ترانسپورت شهری برنامه های مختلف در حکومتهای محتلف روی دست گرفته شده که بعضاً توانسته است مشکل ترانسپورت را در داخل شهرکابل و بعضی ولایات حل نماید .
شرکت دولتي مسافربري ملي بس يگانه نهاد ارائه کننده خدمات ترانسپورتي ارزان قيمت در شهر کابل و سراسر ولايات کشور مي باشد که از شش دهه بدينسو اين خدمات را براي مردم ارائه مي نمايد. اين شرکت براي نخستين بار در سال 1334 با سرمايه ابتدايي 300 ميليون افغاني و دارا بودن 120 بس آغاز به کار کرد. شرکت بعد از چندين سال فعاليت پس از آن که نتوانست ميزان درآمد و مصارف خود را مديريت کند، ورشکست گرديده و به بانک ملي افغان مقروض گرديد.
شرکت بعد از فرمان رئيس جمهور وقت در سال 1354 به تصدي دولتي مبدل گرديد و در زير چتر وزارت ماليه آغاز به کار کرد که با وارد کردن سرویس های شهری از کشورهای همسایه مانند کشور ایران، هندوستان و بعداً کشور های بلغارو سرویس های برقی از کشور چکسلواکیا به عرضه خدمات ترانسپورت شهری پرداخت.
 اکنون نزديک به پنچ دهه از آن زمان مي گذرد، اما متاسفانه بنا بر شرايط سياسي، جنگ هاي داخلي و ضعف مديريتي اين اداره نتوانسته است که به خودکفائي مالي برسد. اوج فعالیت تصدی ملی بس بعد از سال 1357 الی سال 1371 بود که عرضه خدمات ترانسپورت ارزان، علاوه از شهرکابل به ولایات کشور نیز توسعه پیدا کرد و برای زمان محدودی در مسیر های خارج ازکشور نیزفعالیت نموده است  .
چند سال قبل شرکت خصوصی بنام (لایف ستار) با تورید یک تعداد بس های خورد و کلان در عرصه ترانسپورت شهری سرمایه هنگفتی را سرمایه گذاری نمود اما بعد از یکی دوسال فعالیت ورشکست گردید وفعالیت وسایط خود را توقف داد.
چالش های عمده در مقابل سرمایگذاری در عرصه ترانسپورت شهری در شهر شش ملیونی کابل را میتوان ذیلاً خلاصه نمود:

1. نبود جاده ها و مسیرهای معیاری.


2. ازدحام بیش از حد ترافیکی و بندش طولانی وسایط ترانسپورتی


3. نبود ایستگاه های مشخص


4. عدم تطبیق قوانین ترافیک جاده بالای متخلفین


5. نبود سیستم ترافیک منظم زنده و یا برقی نبود متروبس نسبت کم عرض بودن جاده با توجه به بی نظمی ترافیک در جاده های شهر.

و بعضی مشکلات دیگر همه دست به دست هم داده مانع برنامه های راه اندازی ترانسپورت شهری گردیده و قبل از اینکه چالش های متذکره مرفوع نگردد، موجودیت چالش های متذکره، هرنوع سرمایه گذاری دولتی و یا خصوصی در این عرصه را به مشکلات جدی مواجه خواهد ساخت. به علاوه اینکه توقع داشته باشیم فعالیت بس ها بدون سبسایدی دولت؛ به مفاد فعالیت نماید.  
رياست عمومي شرکت هاي دولتي در همکاري و همآهنگي با دولت افغانستان مصمم است تا با رفع چالش های موجود اين بخش مهم را سرپا ايستاده کند و آنرا به يک منبع عوايدي براي دولت افغانستان مبدل سازد. کما اينکه شاهد استيم دولت به منظور تطبيق اصلاحات و فعال سازي دوباره شرکت هاي دولتي قانون تصدي هاي دولتي را به شرکت هاي دولتي تعديل کرد و اساسنامه هاي تصدي ها را مطابق به اساسنامه نمونه اي تغيير داد. بدين اساس تصدي ملي بس به شرکت دولتي مسافربري ملي بس تغيير شخصيت حقوقی نمود. هدف آنست که دولت از يکسو مي خواهد که سيستم ترانسپورت منظم، سريع و معياري را مجهز با وسايل و تکنالوژي عصري که جوابگوي نيازمندي هاي مردم باشد، مهيا سازد. و از سوي ديگر عوايد ملي را بيشتر نمايد تا بتواند از وضعيت موجود شرکت دولتي مسافربري ملي بس را به وضعيت مطلوب« اداره ي معياري و خدمتگزار» برساند.
در حال حاضر شرکت مسافربري ملي داراي 132 عراده بس خرد و بزرگ فعال در مرکز و ولايات کشور مي باشد، دولت افغانستان به خصوص رياست عمومي شرکت هاي دولتي در نظر دارد تا به استفاده از ظرفيت هاي موجود، عوايد اين بخش را افزايش داده و خدمات ترانسپورتي را براي همشهريان ارائه نمايد. بدين منظور در نظر است که از جمله 621 عراده وسايط ترميم طلب در مرکز و ولايات 350 عراده بس را که هزينه تمويل پرزه هاي آن از سوي کشور هند صورت گرفته است، ترميم و به کار اندازد. تا کنون 50 فيصد پرزه هاي آن به شرکت مسافربري ملي بس تسليم داده شده و 15 فيصد آن به زودي انتقال خواهد يافت. همچنان پلان ترميم 600 عراده بس ديگر به کمک ا. ا. ا است که طرح آن ترتيب شده و قرار است به زودي به رياست  الوزرا ا. ا. ا ارسال شود.
آقاي حميد گل اميري، معاون تخنیکی شرکت مسافربري ملي بس در اين رابطه مي گويد” ما چندين برنامه را در سال آينده روي دست داريم تا شرکت ملي بس دوباره به فعاليت آغاز نمايد. در نخست ما مي خواهيم که بس هاي قابل ترميم را دوباره فعال سازيم. که در اين رابطه کشور هند به ارزش 2.87 ميليون دالر پرزه جات جديد را به دولت افغانستان کمک نموده است.”  وي ترميم و بازسازي هنگرها و ورکشاپ ها، احداث پارکينگ ها براي وسايط و ايجاد وافتتاح لين هاي جديد ترانسپورتي در شهر کابل و ولايات را از ديگر برنامه هاي اين شرکت براي فعاليت مجدد آن بر شمرد.
چندين سال مي شود که شرکت دولتي مسافربري ملي بس فعاليت ملموسي در کشور ندارد. درکنار سائر مشکلات، اکثريت کارکنان شرکت درجه تحصيل بکلوريا دارند که به شيوه و روش هاي سنتي کار مي نمايند و متاسفانه تاکنون ريفورم و ارزيابي از وضعيت صورت نگرفته و وضعيت منابع بشري به اصلاحات نياز مبرم دارد. در حال حاضر در اين شرکت 548 تن در مرکز و ولايات کشور ايفاي وظيفه مي نمايد که شامل 156 مامور اداري، 64 ميخانيک، 170 دريور، 84 نگران و 74 تن اجير مي شود.
رهبري جديد شرکت هاي دولتي و رياست ملي بس مصمم است تا اشخاص مسلکي را مطابق به قانون شرکت هاي دولتي جذب و  براي ارتقاي کارکنان موجود زمينه هاي آموزشي را فراهم نمايد تا  از طريق آن زمينه محيط کاري سالم فراهم و مشکلات ترانسپورتي در کشور را به صورت بنيادي و معياري مرفوع سازد. همچنان رهبري جديد تاکيد دارند تا سقف تشکيلاتي اين رياست بادرنظرداشت شرايط و مقتضيات جديد ترتيب گردد تا اداره بتواند براي رفع نيازمندي هاي ترانسپورتي شهروندان پاسخگو باشد.
ترانسپورت شهري عامه در کشور ضرورت به حمايت مالي دارد تا بتواند فاصله ميان درآمد و مصارف را مديريت نمايد. اين مسئله باعث مي گردد تا شرکت ضمن آنکه بتواند به بقاي خويش ادامه دهد، بلکه به عنوان يک منبع پايدار عوايدي براي امارت اسلامی  افغانستان مبدل گردد.
در حال حاضر شرکت مسافربري ملي بس با موقعيتي روبروست که نمي تواند فعاليت هاي خود را مطابق به تغييراتي که روزمره در بازار رخ مي دهد، وفق دهد. زيرا تجديد ساختار کرايه ها در کنترول  اين شرکت نبوده طوريکه هرگونه تغيير در مواد نفتي و قطعات اضافه  باعث آسيب پذيري آن مي گردد. رياست عمومي شرکت هاي دولتي مصمم است تا از اين بخش حمايت همه جانبه نمايد و طي يک طرزالعمل مشخص و کارا تجديد کرايه را در مديريت اين بخش بياورد.  همچنان در نظر است  تا فعاليت هاي وسايط بس هاي سکتور خصوصي را  با نصب استيکر در ساحات مشخص و با افتتاح لين هاي ترانسپورتي در شهر و ولايات کشور تنظيم شود، اين مسئله باعث کاهش ازدحام در شهر کابل که با افزايش جمعيت روبرست کمک نموده و همچنان زمينه ارائه خدمات ترانسپورت شهري را به صورت يکسان به تمام شهروندان کشور مساعد مي سازد.
عوايدي ديگري که اين شرکت در نظر دارد از آن در بخش رسيدن به خودکفايي تدريجي مالي بهره ببرد ترميم وسايط سکتور خصوصي با استفاده از 81 پايه ماشينري فعال و مدرن که در اختيار اين شرکت قرار دارد، مي باشد. استفاده از پارک وسايط سکتور خصوصي در پارک هاي ملي بس که در ناحيه هاي 5، 7 و 16 قرار دارد با ده فيصد تخفيف بخشي ديگري از اين راهکار را تشکيل مي دهد. افزون بر آن شرکت در همکاري با شهرداري کابل  مي تواند از خط هاي تجارتي بهره ببرد و سرمايه گذاري بخش خصوصي را نيز بخاطر اعمار استيشن ها و سايه بان ها تشويق نمايد. همچنان با فعال کردن بخش موتر شويي در نواحي سه گانه ياد شده با تخفيف پنجاه فيصد و شستشوي موترهاي سکتور خصوصي مي توان درامدهاي شرکت به صورت تدريجي افزايش داد.
در حال حاضر بخش بزرگ از منبع عوايدي تصدي ملي را کرايه جايدادهاي آن تشکيل مي دهد، مطابق به راهکاري که دولت به خاطر فعال ساختن اين شرکت مهم دارد، دريافت چشمه هاي عايداتي جديد و ترميم و بکارگيري وسايط قابل ترميم  مي تواند که اين بخش مهم را به صورت تدريجي به پا ايستاده نمايد.
از آنجائيکه شرکت مسافربري ملي بس در حال حاضر 81 پايه ماشينري فعال، 72 تن ميخانيک، 15 تن انجينير مسلکي، به ارزش يک ميليون افغاني پررزه و درحدود موازی 141.466 جریب زمین درمرکز و ولايات کشور که شامل تأسیسات هم می باشد، از جمله جایداد ذکر شده موازی 24.075جریب آن تحت اجاره و کرایه جهت کسب منفعت نزد اشخاص وحقیقی و حکمی میباشد و نیز بيش از 500 عراده بس ترميم طلب دارد، در صورت تطبيق راهکاري که امارت اسلامی  افغانستان براي فعاليت مجدد اين شرکت دارد، اين شرکت مي تواند که به صورت تدريجي به پاي خويش ايستاده شود و به صورت آهسته آهسته گام هاي  مهم را براي رسيدن به خودکفايي مالي برساند و  به يکي از چشمه هاي عايداتي پايدار براي دولت افغانستان مبدل گردد.
دولت مي خواهد که تطبيق راهکار جديد يک گام مثبت در بخش فعاليت هاي اين شرکت رونما گردد. با توجه به افزايش جمعيت در شهرهاي مهم کشور به ويژه شهر کابل نياز جدي به ترانسپورت شهري ديده ميشود. تلاش صورت مي گيرد تا زمينه هاي رشد و انکشاف خدمات ترانسپورت شهري به صورت معياري و سرتاسري  براي شهروندان کشور مساعد گردد.